دستگاه اتوکلاو چیست؟

اتوکلاو یا دستگاه استریل کننده بخار که از تجهیزات آزمایشگاهی محسوب می شود، یکی از مهمترین و پرکاربردترین دستگاه های مورد استفاده در مراکز درمانی از جمله آزمایشگاه ها، دندانپزشکی، بیمارستان، کلینیک ها و صنایع گوناگون از جمله صنعت مربوط به بتن و مصالح ساختمانی می باشد.

اتوکلاو چیست؟ | کاربرد اتوکلاو در صنعت آزمایشگاه

از اتوکلاو در صنعت، آزمایشگاه های تحقیقاتی، میکروبیولوژی و استریل ابزار و تجهیزات مورد استفاده در دامپزشکی، خالکوبی، پرسینگ و غیره که بهداشت تجهیزات اهمیت ویژه ای دارد، به صورت گسترده استفاده می شود. اتوکلاو ها به وسیله حرارت بخار آب تحت فشار، تجهیزات را استریل یا سترون می کنند. منظور از سترون کردن، حذف کردن همه میکروب ها به وسیله حرارت بخار آب تحت فشار یا سایر روش های استریلیزاسیون می باشد.

علت نام‌گذاری اتوکلاو بسیار جالب است. این کلمه فرانسوی است که از ۲ واژه‌ی “auto” به معنای اتوماتیک و “clvis” به معنای قفل گرفته شده است. ترکیب این ۲ واژه دستگاهی را توصیف می‌کند که هنگام افزایش فشار به طور خودکار قفل می‌شود. از قرن ۱۶ام میلادی، از بخار آب برای از بین بردن بیماری و عفونت استفاده می‌شد. اما در سال ۱۸۷۹ میلادی، شخصی به نام چارلز چمبرلند (Charles Chamberland) برای اولین بار دستگاه اتوکلاو را اختراع نمود. از آن زمان تا کنون اصول و روش‌های استریل کردن توسط بخار تقریبا دست نخورده باقی مانده و تغییر چندانی نکرده است.

انواع اتوکلاو

اتوکلاو دارای انواع مختلفی بوده که به سه دسته ی کلی S،N،B تقسیم بندی می شوند:

نوع N: زودپزهای خانگی نمونه ای از این نوع اتوکلاوها بوده که هنوز هم در خیلی از جاهای دنیا مورد استفاده قرار می گیرند. نوع پیشرفته ی آن دارای محفظه ای فلزی به همراه در ایمن فلزی بوده، که به راحتی بسته و توسط یک لاستیک از ورود و خروج هوا جلوگیری می کند. این مدل از اتوکلاوها دارای شیر تخلیه­ جهت خروج هوا و بخار، فشارسنج و شیر اطمینان است. در این محفظه یک هیتر غوطه وری در ته محفظه وجود دارد. اتوکلاو نوع جابجایی جاذبه، مدلی خیلی معمولی بوده و در آزمایشگاه­ ها مورد استفاده قرار می ­گیرد. در این نوع اتوکلاوها، بخار در داخل محفظه از طریق گرمایش تولید می شود و در داخل محفظه جهت استریل کردن حرکت می­ کند. مزیت این نوع اتوکلاو قیمت پایین آن است.

نوع B: نوع جابجایی فشار مثبت نامیده می ­شود. در این نوع از اتوکلاوها، بخار توسط یک ژنراتور جدا تولید می شود و به داخل محفظه راه می ­یابد. این نوع از اتوکلاوها در واقع نسبت به مدل جابجایی جاذبه، بهبود و ارتقا یافته اند.

نوع S: نوع جابجایی فشار منفی نامیده می­ شود. این اتوکلاو شامل هر دو مورد، ژنراتور بخار و ژنراتور خلا است. در اینجا زنراتور خلا تمامی هوای داخل محفظه را تخلیه می کند در حالی ژنراتور بخار در محفظه بخار ایجاد می کند. اتوکلاو نوع S دارای دقت و ایجاد سطح بالایی از استریل کردن بوده به همین جهت از قیمت بالاتری نسبت به دو نوع دیگر برخوردار هستند.

کاربرد اتوکلاو در صنعت پزشکی و آزمایشکاهی

• جهت از بین بردن آلودگی ناشی از ضایعات بیولوژیکی خاص و استریلیزه کردن ابزارها و وسایل آزمایشگاهی

• غیر فعال کردن ضایعات پزشکی قبل از دفع با اتوکلاو که ممکن است حاوی باکتری، ویروس و سایر مواد بیولوژیکی باشند.

• استفاده از اتوکلاو. در آزمایشگاه های پزشکی برای استریل کردن تجهیزات پزشکی، ظروف شیشه ای، تجهیزات جراحی و ضایعات پزشکی

• همچنین برای استریلیزه کردن محیط کشت، لوله های پلاستیکی و سر پیپت ها