دستگاه اکسیژن ساز

شاید اسم دستگاه اکسیژن ساز را زیاد شنیده باشید، اما آیا می‌دانید این دستگاه دقیقاً چیست؟ با ما در این مقاله همراه باشید تا پاسخ تمام سوالاتتان در رابطه با دستگاه اکسیژن ساز را دریافت کنید. دستگاه‌های اکسیژن عموماً برای افرادی که سطح اکسیژن خون پایینی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. درواقع دستگاه اکسیژن ساز یک وسیله پزشکی است که اکسیژن را به افراد مبتلا به اختلالاتی که بر نحوه تنفس آنها تأثیر می‌گذارد، می‌رساند.

اگر درصد اکسیژن در خون فردی کمتر از حد طبیعی باشد، مجبور به استفاده از این دستگاه خواهد بود. دستگاه‌های اکسیژن ساز، قبلاً دستگاه‌های حجیمی بودند که دریافت خدمات در خارج از خانه را برای افرادی که نیاز به اکسیژن درمانی داشتند دشوار می‌کرد. با این حال، امروزه، این دستگاه‌ها سبک‌تر و به طور خاص برای استفاده قابل حمل طراحی شده اند. در این مقاله، در مورد دستگاه اکسیژن ساز، اجزا و نحوه عملکرد آن صحبت خواهیم کرد؛ بنابراین تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید تا هر آن چه که باید درباره دستگاه اکسیژن ساز بدانید به شما بگوییم.

دستگاه اکسیژن‌ ساز چیست؟

افرادی که برای اولین بار نام این دستگاه را می‌شنوند حتماً برای‌شان سؤال خواهد شد که دستگاه اکسیژن ساز چیست؟ آیا همان کپسول اکسیژن (سیلندر اکسیژن) است یا منظور دستگاه تصفیه هوا است؟! باید به شما بگوییم که دستگاه اکسیژن ساز بر هیچکدام از این گزینه‌ها دلالت ندارد. لازم است بدانید که دستگاه اکسیژن ساز بسیار کاربردی‌تر از کپسول اکسیژن بوده و برخلاف دستگاه تصفیه هوا که برای محیط زندگی کاربرد دارد، این دستگاه مختص به بیماران تنفسی است. هرچند که تصفیه هوا نیز باعث افزایش اکسیژن موجود در محیط می‌شود و می‌تواند به طور مکمل در کنار دستگاه اکسیژن برای بیماران استفاده شود، اما سبب افزایش اکسیژن برای فرد بیمار نمی‌گردد.

به طور کلی دستگاه اکسیژن ساز دستگاهی است که با تبدیل اکسیژن محیط به اکسیژن غلیط تر، میزان اکسیژن مورد نیاز را به بدن بیماران تنفسی می‌رساند. در دنیای امروز که کره زمین با مشکلاتی مانند آلودگی، کرونا و انواع بیماری های تنفسی دست و پنجه نرم می‌کند، بیماری های تنفسی به معضل بزرگ شهرنشینان تبدیل شده است. از این رو استفاده از دستگاه اکسیژن ساز جهت تأمین اکسیژن مورد نیاز این بیماران روز به روز رو به افزایش است.

مزایای استفاده از دستگاه اکسیژن ساز نسبت به روش سنتی

استفاده از دستگاه اکسیژن ساز نسبت به روش سنتی دارای مزایایی به شرح زیر است:

• اطمینان از خلوص بالای اکسیژن در دستگاه اکسیژن ساز (حدود ۹۵%)؛
• تولید اکسیژن پزشکی (بهداشتی) و بدون بو به روش فیلترینگ ضد باکتری در دستگاه اکسیژن ساز؛
• تولید اکسیژن به صورت سیستم Continuous یا پیوسته؛
• تولید اکسیژن مرطوب و خشک
• کسر هزینه‌های خرید کپسول، مانومتر، نگهداری، تعمیرات، حمل و نقل، شارژ کپسول؛
• جلوگیری از بروز احتمالی خطر انفجار در کپسول‌ها؛
• احساس آرامش روحی و روانی بیماران؛
• قابلیت حمل آسان دستگاه اکسیژن ساز.

کاربرد دستگاه اکسیژن ساز برای بیماران تنفسی

دستگاه اکسیژن‌ ساز یکی از تکنولوژی‌های نوین و کاربردی در دنیای تکنولوژی امروز است که وظیفه غلیظ کردن اکسیژن را بر عهده دارد. هوایی که ما تنفس می‌کنیم دارای بیش از 78 % نیتروژن و 21 % اکسیژن است. این دستگاه یک وسیله برقی است که اکسیژن اطراف ما را گرفته و به اکسیژن غلیظ‌تر تبدیل می‌کند. ممکن است این سؤال برایتان پیش آمده باشد که فایده این کار چیست؟ این تکنولوژی، به عنوان یک درمان و پیشگیری مورد استفاده برخی بیماران تنفسی قرار می‌گیرد. امروزه بسیاری از مردم از انواع بیماری های قلبی، ریوی و یا دیگر بیماری های تنفسی رنج می‌برند. تعداد قابل توجهی از این بیماران می‌توانند از درمان به کمک دستگاه اکسیژن ساز برای مراقبت‌های تنفسی در خانه، بیمارستان و یا در یکی از مراکز پزشکی بهره‌مند مند شوند.

اکسیژن گازی است که ۲۱% هوای محیط پیرامون ما را فرا گرفته است. عملکرد درست بدن ما به این منبع ثابت هوا وابسته است. پزشک معالج شما، به دلیل آن که بدن، خود قادر به دریافت اکسیژن کافی از محیط نیست، ممکن است درمان با دستگاه اکسیژن ساز را برایتان تجویز کند. بیمارانی که دارای نارسایی‌های ریوی از جمله بیماران COPD و پنومونی و ادم ریوی و … هستند و به طور کلی می توان گفت بیمارانی که سطح اکسیژن خونشان SPO2)) از حالت عادی پایین‌تر است برای بالا بردن اکسیژن خون خود نیاز مبرم به اکسیژن تراپی و استفاده از دستگاه اکسیژن ساز دارند.

نحوه عملکرد دستگاه اکسیژن ساز

مکانیزم کار دستگاه اکسیژن ساز به این صورت است که هوای موجود در محیط اطراف را به داخل خود کمپرس کرده و آن را به اکسیژن پزشکی تبدیل می‌کند. اکسیژن حاصل از این دستگاه، بیش از 95% خلوص دارد. اکسیژنی با این درصد خلوص، به اکسیژن پزشکی معروف است. در ابتدا دستگاه هوا را به داخل می‌کشد و آن هوا از طریق یک کمپرسور حرکت می‌کند. هوای فشرده وارد سیستم فیلتر بستر غربالی می‌شود که دارای دو شاخک است. هنگامی که هوای فشرده به اولین بستر غربال می‌رود، نیتروژن حذف می‌شود در حالی که اکسیژن وارد مخزن می‌شود. هنگامی که بستر اول با نیتروژن پر می‌شود، هوای فشرده به بستر غربال دوم منتقل خواهد شد.

مقداری اکسیژن و نیتروژن اضافی از اولین بستر غربال به جو فرستاده می‌شود. هنگامی که بستر غربال دوم با نیتروژن پر شد، این فرآیند به عقب برمی گردد. این جریان مداوم وجود اکسیژن متمرکز را به مخزن تضمین می‌کند. اکسیژن از مخزن محصول خارج می‌شود و از لوله‌های پلاستیکی عبور می‌کند تا به کانول یا ماسک بینی برسد که به بیمار کمک می‌کند تا اکسیژن را به طور مؤثر جذب کند.

اهمیت تعویض و خرید فیلتر دستگاه اکسیژن ساز

با توجه به این که دستگاه اکسیژن ساز با جذب هوای محیط و تغلیظ اکسیژن،عملیات اکسیژن سازی را انجام می‌دهد در نتیجه فیلترهایی که در مسیر جذب هوای محیط به کار رفته‌اند برای سلامت عملکرد و طول عمر اکسیژن ساز بسیار مهم و حیاتی به شمار می‌آید. با وجود آلودگی شهری اهمیت تعویض فیلترها جهت تبدیل اکسیژن محیط به اکسیژن خالص بسیار حائز اهمیت است.

آشنایی با اجزای اصلی دستگاه اکسیژن ساز

شناختن اجزای مختلف دستگاه اکسیژن ساز به درک بهتر ساختار آن و همچنین چگونگی نگهداری از آن کمک خواهد کرد. به همین جهت در ادامه، در رابطه با اجزای اصلی موجود در تمامی دستگاه‌های اکسیژن ساز موجود در بازار توضیح داده ایم:

1. فیلترهای ورودی هوا هوایی که وارد دستگاه می‌شود، باید از گرد و غبار و آلاینده‌های دیگر خالی باشد. به همین جهت در بخش ورودی دستگاه‌های اکسیژن ساز، دو فیلتر تصفیه هوا قرار می‌گیرد. فیلتر اول از جنس پلی اورتان یا همان ابر صنعتی است که از ورود گرد و غبار به دستگاه جلوگیری می‌کند و بهتر است که حداقل هفته‌ای یک‌بار با آب (بدون شوینده) شسته شود. فیلتر دوم فیلتر هپا (HEPA) است که در اغلب دستگاه‌های پیشرفته تصفیه هوا نیز قرار دارد و وظیفه آن، از بین بردن ویروس‌ها، باکتری‌ها و ذرات میکرونی موجود در هوا است. این فیلتر نیز بسته به راهنمای دستگاه باید در دوره معینی تعویض گردد.

2. کمپرسور هوا کمپرسور هوا در دستگاه اکسیژن ساز، وظیفه مکش هوای اتاق به درون دستگاه را بر عهده دارد. هوا از طریق کمپرسور وارد دستگاه شده و متراکم می‌شود تا با فشار معینی به سمت سیلندرهای زئولیت هدایت شود. دلیل اصلی صدایی که دستگاه‌های اکسیژن ساز دارند، وجود همین کمپرسور هوا است و به همین جهت، قرار داشتن آن در یک باکس عایق و همچنین کیفیت کمپرسور، در کاهش صدای دستگاه تاثیر بسزایی دارد.

3. دریچه متحرک دریچه متحرک یا شیر برقی، یک دریچه چهار مسیره است که به طور دائم در حین فعالیت دستگاه در حال سوئیچ کردن مسیر هوا است. این دریچه از طرفی وظیفه هدایت هوای کمپرس شده از کمپرسور به سوی سیلندر زئولیت را بر عهده دارد و از سویی هدایت گاز نیتروژن به خارج از دستگاه و هدایت اکسیژن تولید شده به سمت مخزن اکسیژن را انجام می‌دهد.

4. سیلندرهای زئولیت اما بخش اصلی دستگاه‌ اکسیژن ساز، دو یا چند سیلندر حاوی گرانول‌های زئولیت است که وظیفه تخلیص اکسیژن از نیتروژن هوا را بر عهده دارد. مکانیزم این بخش به این شکل است که گاز نیتروژن را به وسیله زئولیت و مکانیزمی که پیش‌تر درباره آن صحبت کردیم جذب کرده و گاز اکسیژن را از بین تخلخل‌های خود عبور می‌دهد. سپس زمانی که گرانول‌ها مملو از گاز نیتروژن شدند، تخلیص اکسیژن در ستون اول متوقف شده و در ستون بعدی شروع می‌شود. در این حین دستگاه شروع به خارج نمودن گاز نیتروژن از ستون اول می‌کند و سپس مجدداً فرایند تخلیص اکسیژن آغاز می‌شود. به این ترتیب، تولید اکسیژن می‌تواند به صورت مداوم و بدون توقف ادامه یابد.

5. مخزن اکسیژن اکسیژن تولید شده در سیلندرهای زئولیت پیش از خروج باید به سوی مخزن اکسیژن هدایت شود تا در آنجا تحت‌فشار تنظیم شده قرار بگیرد و برای هدایت به سوی دستگاه تنفسی بیمار، آماده گردد. میزان فشار اکسیژن توسط رگراتوری که بر روی این مخزن اکسیژن قرار دارد، قابل تنظیم است و طبق تجویز پزشک می‌توان آن را تنظیم نمود.

6. فلومتر فلومتر، در واقع تنظیم‌کننده حجم اکسیژن خروجی از دستگاه اکسیژن ساز است که با یک درجه دورانی یا دیجیتالی قابل تنظیم بوده و میزان اکسیژن خروجی را با واحد لیتر در دقیقه، تنظیم می‌نماید. به کمک فلومتر می‌توانید میزان اکسیژن مورد نیاز بیمار را بر اساس تجویز پزشک، به دستگاه تنفسی وی تزریق نمایید.

7. لیوان مرطوب‌کننده اکسیژنی که قرار است وارد دستگاه تنفسی بیمار شود، باید کمی مرطوب باشد. به همین جهت در مسیر خروجی این دستگاه‌ها، یک لیوان مخصوص تعبیه شده که باید از آب مقطر (یا آب تصفیه شده توسط دستگاه‌های تصفیه خانگی) پر شده و هر روز نیز تعویض گردد.

8. نبولایزر نبولایزر، مخزن کوچکی است که در بعضی از دستگاه‌های اکسیژن ساز وجود دارد و برای تزریق داروهای استنشاقی به بیماران مورداستفاده قرار می‌گیرد.

راهنمای روشن کردن و استفاده از دستگاه اکسیژن ساز

برای آن که بتوانید به درستی از دستگاه اکسیژن ساز استفاده کنید در ادامه به ارائه راهنمای کاملی جهت استفاده از این دستگاه پرداختیم. مراحل روشن کردن و استفاده از دستگاه اکسیژن ساز عبارتند از:

• ابتدا سیم برق دستگاه اکسیژن ساز را به پریز برق شهری وصل نمایید. (نکته: حتما از محافظ برق جهت جلوگیری از آسیب رسیدن به دستگاه به دلیل نوسانات برقی استفاده شود)
• مخزن آب مرطوب‌کننده (لیوان) را از آب مقطر پر کنید. میزان آب باید بین دو شاخص مشخص شده قرار گیرد. سپس لیوان را توسط مهره‌ای که روی آن قرار دارد به دستگاه اکسیژن ساز وصل نمایید و سوند تنفسی را به لیوان متصل نمایید.
• کلید خاموش/ روشن (ON/OFF) را در حالت روشن قرار دهید تا دستگاه روشن شود. در اکثر دستگاه‌ها برای مدت پنج ثانیه صدای بوقی شنیده می‌شود که نشان‌دهنده سلامت دستگاه است.
• میزان خروجی اکسیژن را با توجه به تجویز پزشک به وسیله فلومتر دستگاه تنظیم نمایید. هرگز توپک داخل فلومتر از خط قرمز بالایی نباید عبور کند. اکنون دستگاه اکسیژن ساز شما آماده کار است.