آشنایی کامل با سرنگ | نحوه کار با سرنگ

یکی از مهم ترین مهارت های مورد نیاز پرستاران، مهارت تزریق و کار با سرم می باشد. زیرا اکثر بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند، نیاز به تزریق سرم پیدا خواهند کرد. یکی از مهم ترین دلایل نیاز بیماران به تزریق و دریافت سرم های درمانی، تزریق دارو و تامین مایع و الکترولیت های مورد نیاز بدن آنها می باشد. به دلیل اهمیت بالای این فرآیند تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا با نحوه ی هواگیری سرم و عوارض هواگیری نکردن سرم، آموزش کشیدن دارو در سرنگ، عوارض تزریق نادرست و... آشنا شوید.

نحوه کار با سرنگ و کشیدن دارو در آن

این کار به دو صورت ویال‌ها و یا پوکه‌ها (آمپول‌ها) انجام می‌شود:

آمپول‌ها شامل دوزهای انفرادی دارويی به شكل مايع هستند و به اندازه‌های مختلف موجود هستند. حجم آن‌ها از ۱ سی‌سی تا ۱۰ سی‌سی و يا بيشتر را شامل می شوند يك آمپول معمولا از يک شيشه شفاف كه به يك قسمت تنگ بنام گردن محدود شده و برای كشيدن مايع آمپول اين قسمت بايد جدا شود.

خط رنگی كه اطراف گردن آمپول است محلی است كه بدون استفاده از تيغ اره و به‌آسانی شكسته می‌شود. درصورتی‌که آمپول خط رنگی نداشته باشد پرستار بايد از تيغ اره استفاده كند، در هنگام كشيدن مايع آمپول پرستار بايد دقت لازم را رعايت تكنيك آسپتيك بكند و دقت نمايد كه نوك سوزن با سطح خارجی آمپول تماس پيدا نكند. كشيدن مايع به داخل سرنگ به‌آسانی صورت می گيرد.

ویال‌ها ظرف های شیشه‌ای یک دوزی یا چند دوزی هستند. یک درپوش لاستیکی در قسمت بالا دارند. این قسمت پلاستیکی قبل از مصرف بر میله یک روپوش فلزی پوشیده شده است ویال‌ها ممکنست شکل جامد یا مایع دارو را داشته باشند. داروهایی که در صورت محلول ماندن خواص خود را از دست می‌دهند به‌صورت پودر ویال قرار می‌گیرند. اتیکتهای ویال‌ها نوع حلال و مقدار آنرا مشخص می‌کنند.

نرمال سالین و آب مقطر استریل حلالهایی هستند که به‌طور معمول در حل کردن ویال‌ها استفاده می‌شوند. بر خلاف آمپول‌ها که به آسانی در سرنگ کشیده می‌شوند ویال ها دارای سیستم بوده که برای بهتر کشیدن مایع درون آن باید اول مقداری هوا بداخل آن با سرنگ وارد نمود. عدم وارد نمودن هوا به داخل ویال بعلت خلاء موجود بیرون کشیدن دارو را شکل می‌کند.

برای آماده کردن داروهایی که به‌صورت پودرهستند پرستار حلال مورد نظر و مقدار آن را بر حسب برچسب ویال تهیه کرده و بداخل آن تزریق می‌کنند. بعضی از پودرها به آسانی در حلال ، حل می‌شوند ولی گاهی لازمست که برای بهتر حل شدن آن، سوزن را بیرون کشیده و آنرا کاملا مخلوط کرد. عموما تکان دادن و چرخش ویال در حل کردن دارو مؤثر است. بعد از تهیه ویال‌های چند دوزی maltidose پرستار برچسبی تهیه کرده که زمان تهیه و غلظت آن را در هر میلی لیتر روی آن مشخص می‌کنند. ویال ‌های چند دوزی معمولا احتیاج به نگهداری در یخچال دارند.

تزریق آمپول با سرنگ چگونه انجام می‌شود؟

هر راه تزريقی، بسته به نوع بافتی كه تزريق در آن صورت می گيرد به‌طور خاصی انجام می‌شود ویژگی‌های بافت‌ها ميزان جذب داروها و شروع اثر آن‌ها را تحت تأثير قرار می دهد و قبل از تزريق يك دارو، پرستار بايد حجم دارو، خواص دارو (برای مثال مواد محرك، غلظت) و موقعيت آناتوميكی محل تزريق را بداند (مثلاً وضعيت عروق و اعصاب بزرگ)

عدم توانايی يك پرستار در انجام تزريقات به نحو احسن، میتواند نتايج معكوس داشته باشد. انتخاب نامناسب محل تزريق ممکن است باعث صدمه يا استخوانی در آن ناحيه شود اگر پرستار قبل از تزريق مايع داخل عضله را آسپيره نكند امكان دارد كه سوزن به‌طور تصادفی در شريان يا وريد قرار گيرد و ايجاد اشكال نمايد. تزريق حجم زيادی از يك محلول باعث درد شديد ناحيه شده و بعضی از بيماران مزمن ممكن است روزانه‌ چند تزريق داشته باشند.

نکات مهم در تزریق با سرنگ

قبل از تزریق دارو به داخل بافت سرنگ را آسپیره کند ممکن است دارو وارد شریان یا ورید شود، تزریق حجم زیادی از دارو در یک محل ممکن است منجر به بروز درد زیاد یا صدمه بافتی گردد. یک روش رساندن دارو به بدن تزریقات است که حتما باید از تکنیکهای آسپتیک استفاده شود. پرستار تزریقات را به ۴ طریق انجام می‌دهد:

• زیر جلدی SC subcutaneous

• داخل عضله IM intramuscular

• داخل جلدی ID intradermal

• وریدی IV intravenous

• تزریق به‌صورت پانسیون مانند پانسیون مایع نخاعی SCF

برای اطمینان از اینکه دارو در محل مورد نظر تزریق شود هر کدام از روش‌های فوق احتیاج به مهارتهای بخصوصی دارد. اثرات دارو در تزریقات بستگی به میزان جذب دارو به سرعت توسعه می‌یابد و پرستار می‌تواند به‌دقت عکس العمل مریض را بعد از تزریق مشاهده کند.

انواع تزریقات

نوع تزریق آمپول ها را بر حسب : سن بیمار، دوز دارو ، شرایط جسمانی بیمار اعم از بارداری یا سالمندی ، نوع بیماری و … تعیین می کنند.

- تزریق وریدی: در این نوع از تزریق؛ ورید یا همان رگ مستقیما پذیرنده دارو و سرم خواهد بود شایع ترین و عمقی ترین تزریق، تزریق وریدی است. همین نشان دهنده اهمیت بالای شناخت معایب و محاسن تزریق نادرست آمپول وریدی می باشد. شاید بتوان عوارض تزریق نادرست آمپول را کاهش داد.

- تزریق عضلانی: دارو به ماهیچه و عضله که دارای بافت پر از رگ است تزریق می شود. هدف دارو و وضعیت بیمار در انتخاب نوع ماهیچه مؤثر است معمولا از ماهیچه سرینی یا همان باسن استفاده می شود. کاهش عوارض تزریق نادرست آمپول عضلانی باید مورد توجه بیمار و فرد تزریق کننده قرار گیرد.

- تزریق زیر جلدی: ورود دارو به بافت چربی زیر پوست با زاویه تند نسبت به پوست و تزریق آرام از ویژه ای های تزریق زیر جلدی می باشد. درد زیاد از عوارض تزریق اشتباه آمپول زیر جلدی است. استفاده از تجربیات یک فرد ماهر عوارض تزریق نادرست آمپول زیر جلدی را کاهش می دهد.

- تزریق داخل جلدی: از این تزریق بیشتر برای شناسایی حساسیت دارویی مثل پنی سلین استفاده شده و دارو به لایه پوست تزریق می شود. عوارض تزریق نادرست آمپول داخل جلدی نسبت به سایر تزریقات کمتر می باشد.

عوارض تزریق نادرست

بی دقتی در تزریق نادرست آمپول ممکن است عوارض جبران ناپذیری را برای فرد دریافت کننده داشته باشد. وجود اشتباهات جزء جدایی ناپذیر و غیرقابل کتمان هر شغل و پیشه ای است. سعی جامعه درمان کشور در کاهش عوارض تزریق نادرست آمپول با افزایش دقت، مهارت و استریل کردن ابزار مورد استفاده است. عوارض تزریق نادرست آمپول عبارتند از:

1. ایجاد عفونت ، درد شدید و آبسه در محل تزریق
2. گرفتگی غیر عادی عضله
3. شکستن و جاماندن سوزن در بدن
4. پارگی رگ یا ورود اشتباه سوزن به استخوان
5. اصابت نوک سوزن به عصب

انجام برخی اقدامات بهداشتی و رعایت نکات مهم دستورالعملی تعیین شده در قبل، حین و بعد از تزریق در کاهش عوارض تزریق نادرست آمپول مؤثر است. اگر خودتان تزریق را انجام می دهید سعی کنید هواگیری داخل آمپول رابه خوبی انجام دهید. ترس از عوارض تزریق آمپول بدون هواگیری بار روانی زیادی را به شما منتقل می کند. بهره‌گیری از تجربیات یک فرد آموزش دیده از عوارض تزریق آمپول بدون هواگیری می کاهد.

انواع تزریقات با سرنگ و ویال

روش تزریق با سرنگ

سرنگ وسیله ای برای تزریق مایعات به بدن و کشیدن مایعات مختلف از بدن می باشد سرنگ هاانواع مختلف دارند ، یا شیشه ای یا پلاستیکی و یااز فلز ساخته شده اند. هر سرنگ شامل بدنه مدرج است که به سر آن سوزن وصل می شود و یک پیستون دارد که بداخل بدنه می رود. معمولا سر سرنگها یک اندازه و استاندارد ساخته شده و بنابر این هر نوع سوزنی به آن وصل می شود پیستون داخل سرنگ براحتی داخل بدنه حرکت می کند ودر هنگام کشیدن پیستون به خارج هوا و مایعات به داخل سرنگ کشیده می شود و چنانچه به داخل بدنه فشار داده شود هوا ویا مایع خارج می گردد.

• سوزن در اندازه های مختلف وجود دارد وشامل یک ساقه و یک دهانه است که دهانه به سرنگ وصل می شود.
• نوک سوزن به‌طور مورب بریده شده که فرو رفتن آن را آسان می کند.
• هرچه شماره سوزن بیشتر شود از قطر سوزن کم می شود مثلا سوزن شماره ۲۳نازکتر از سوزن شماره ۲۰ است.

روش تزریق با ویال

• حفاظ فلزی را که بر روی لاستیک سر ویال قرار گرفته را بر دارید.
• در صورت لزوم برای مخلوط شدن محتویات ویالی که حاوی داروی محلول می باشد آن را در کف دست قرار داده به آرامی بچرخانید هرگز آن را به شدت تکان ندهید.
• لاستیک در ویال را با ماده ضد عفونی کننده (الکل ۷۰%) تمیز کنید بدین منظور آن را به طریق دورانی با پنبه آغشته به الکل تمیز کنید.
• پوشش روی سوزن را بردارید در این مورد دقت کنید که آن را به طور مستقیم خارج کنید تا از آلوده شدن سوزن جلوگیری شود سپس برابر حجم داروی محلولی که قرار است در سرنگ بکشید هوا در داخل سرنگ بکشید.
• با دقت سوزن را از مرکز لاستیک در ویال وارد آن کنید.مراقب استریل بودن سوزن و سرنگ باشید در کلیه موارد دست شما فقط می تواند با سطح خارجی بدنه سرنگ و دسته پیستون تماس حاصل کند.
• درحالی که نوک سوزن خارج از محلول دارویی قرار گرفته است هوای داخل سرنگ را به داخل ویال تزریق کنید.
• ویال وارد نمایید و آن را هم سطح چشم خود بگیرید در حالی که سوزن در داخل محلول دارو قرار دارد برابر حجم مورد نیاز در سرنگ بکشید.ح-سوزن را از داخل ویال خارج کنید و پوشش رویی سوزن را بر روی آن قرار دهید همواره مراقب استریل بودن سوزن باشید.
• ویال را دور انداخته و یا جهت استفاده های بعدی در محل مخصوص به خود قرار دهید.